Kışın tüm dünyada kalp damar hastalıları nedeniyle hastaneye yatış ve ölüm 2-3 kat artmaktadır. 2003-2006 yılları arasında İngiltere de yapılan bir çalışmada hava sıcaklığında her bir derecede düşüşün toplumda kalp krizi görülme oranını %2 arttırdığı ve bunun daha çok yaşlıları (75 yaş üstü) etkilediği bulunmuştur.
Kış aylarında kalp damar hastalıklarının daha çok görülme nedenlerini incelersek:
Isı: soğuk havada vücutta sempatik sistem aktive olur. Adrenalin, nor adrenalin salınır. Bunlar: kan basıncını, kalp hızını, kalp ve bacak damarlarındaki direnci arttırır. Kalbin iş yükü ve oksijen ihtiyacı artar. Angına pektoris ve kalp krizi riski oluşur. Ayrıca soğuk havada vücudumuz beyin böbrek kalp gibi hayati organları soğuktan (hipodermi) korumak için kol ve bacak damarlarını büzüp kanı daha çok bu organlara gönderir. Bunun neticesinde daralan bacak damarlarında tromboflebit daha çok görülür.
Vitamin D: kışın güneşten daha az yararlanabildiğimiz için elde ettiğimiz vitamin D miktarı azalır. Vitamin D gerek kalp kasına direkt etki ile gerekse renin angiotensin sistemi ve paratiroit hormona yaptığı etkilerle kalp damar hastalıklarını önler. Eksikliğinde hipertansiyon, damar hastalıkları ve kalp yetmezliği artar.
Serum Kolesterol Seviyesi: soğukta vücut, ısısını arttırmak için depoladığı yağları yakar bunun sonucunda dolaşıma gecen kötü kolesterol ve yıkım ürünleri damar duvarında plak yapar ve damar tıkanıklığına neden olur ileri evrede kalp krizi görülür.
Fiziksel Aktivite: kışın fiziksel aktivite yaza göre azalır. Düzenli şekilde yapılan yürüme bisiklete binme hafif bahçe işleri gibi egzersizler damar iç duvarındaki hücrelerin düzgün olmasını, kanın akışkanlığının artmasının ve yeni damar oluşumunu arttırarak kardiyovasküle sisteme yararlı olur azalan fiziksel aktivitede bu fayda yeterince sağlanamaz. Soğuk havada aşırı ve ani egzersiz yapılırsa kalbin iş yükü ve oksijen ihtiyacı artar kalp hastalığı riski artar.
Hava kirliliği: kışın artan yakıt tüketimi sonucu atmosfere salınan zararlı maddeler hava kirliliğini arttırır bu maddeler fibrinojen ve pıhtılaşma faktörlerini arttırarak damar duvarını daraltır ve yapısını bozar. Hipertansiyon kalp hızında artma ve ritim bozukluklarına neden olur, daralan bacak damarlarında trombofilebit ve bunun sonucunda amboliler görülür.
Enfeksiyonlar: kışın üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları daha çok görülür. Bu enfeksiyon ajanları plazma fibrinojenini arttırarak pıhtıya neden olurken pıhtı yıkımını(fibrinoliz) azaltır. Damar duvarındaki plakların yırtılmasını ve kalp krizine neden olur. Ayrıca enfeksiyon nedeniyle vücutta oluşan ateş kalbin hızını ve oksijen ihtiyacını arttırır. Ama solunum yolları, hastalık nedeniyle gerekli oksijeni temin edemez.
Hormonlar: yapılan çeşitli çalışmalarda soğuğa maruz kalınınca vücutta adrenalin, noradrenalin, angiotensin 2, aldosteron, endotelin ve kortizon miktarlarının arttığı saptanmıştır. Bu maddelerin hepsi aritmi, kalp yetmezliği, hipertansiyon ve damar duvar bozukluğuna neden olur.
Diyet Ve Obezite: kışın yağlı ve bol kalorili yiyecekler daha çok tüketilir bunlar kilo artışına sebep olur ayrıca kanda total kolesterol, LDL kolesterol ve yağ asitlerini arttırarak damar sertliğine ve hipertansiyona neden olurlar. Kışın turşu gibi çok tuzlu salamura yiyeceklerin tüketiminin artması da hipertansiyonu arttırır.
Kışın kardiyovasküler hastalık riskinin artmasına karşı alınacak önlemler:
Soğuk havaya çıktığımızda bere, atkı, yün eldiven, yün çorap ve kalın giyisiler giyerek soğuğun etkisini azaltmalıyız
Kışın da yaz mevsimi gibi düzenli egzersizi ihmal etmemeliyiz. Ani soğuğa çıktığımızda aşırı egzersizden(kar küremek gibi) kaçınmalıyız
Fazla yağlı kalorili ve tuzlu yiyeceklerden uzak durmalı dengeli ve düzenli beslenmeliyiz.
Kalp hastalarının, 65 yaş üstü kişilerin grip ve zatüre aşırlarını yaptırmayı ihmal etmemeleri gerekmektedir.
İlaç kullanan hastaların ilaçlarının düzenli kullanmaları, dilaltı haplarını yanlarında bulundurmaları şarttır.
Soğuk havada göğüs ağrısı hisseden kişilerin doktorlarına veya bir sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekmektedir.
EMEL ERGÜNEY
KARDİYOLOJİ UZM